Theo Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024 có hiệu lực thi hành kể từ ngày 01/7/2025, một số đối tượng mới sẽ phải tham gia đóng Bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc, trong đó có hộ kinh doanh. Vậy mức đóng BHXH đối với hộ kinh doanh được Pháp luật quy định cụ thể như nào? Mời bạn hãy cùng EBH tìm hiểu chi tiết trong bài viết dưới đây.

Hộ kinh doanh được tham gia BHXH bắt buộc từ 2025

1. Hộ kinh doanh là gì?

Pháp luật Việt Nam quy định khái niệm hộ kinh doanh tại Khoản 1 Điều 79 Nghị định 01/2021/NĐ-CP về đăng ký doanh nghiệp như sau:

Hộ kinh doanh là một tổ chức do một cá nhân hoặc một nhóm người gồm các cá nhân là công dân Việt Nam đã đủ độ tuổi theo quy định và có đầy đủ khả năng chịu trách nhiệm cho hành vi của mình hoặc một hộ gia đình làm chủ, chỉ được đăng ký kinh doanh dưới quy mô 10 người lao động, đồng thời chịu trách nhiệm bằng chính tài sản của mình.

Hộ kinh doanh chỉ được sử dụng tối đa 10 người lao động, nếu muốn mở rộng quy mô sản xuất hoặc thêm chi nhánh mới thì cần phải đăng ký trở thành doanh nghiệp.

1.1 Phân biệt giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp

Hộ kinh doanh là tổ chức có quy mô nhỏ hơn so với doanh nghiệp. Dưới đây là bảng so sánh giữa hộ kinh doanh và doanh nghiệp:

Hiện nay việc tham gia BHXH đối với doanh nghiệp là bắt buộc, cả người sử dụng lao động và người lao động tại doanh nghiệp đều thuộc đối tượng tham gia theo quy định. Tuy nhiên đối với hộ kinh doanh là nhóm đối tượng mới tham gia BHXH bắt buộc kể từ ngày 01/7/2025.

2. Hộ kinh doanh có được đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc không?

Trước ngày 01/7/2025 Luật bảo hiểm xã hội hiện hành năm 2014 không quy định hộ kinh doanh thuộc đối tượng tham gia đóng BHXH bắt buộc theo quy định. Tuy nhiên, từ ngày 01/7/2025 Luật BHXH năm 2024 chính thức có hiệu lực, hộ kinh doanh sẽ là một trong những đối tượng tham gia BHXH bắt buộc. Cụ thể:

Căn cứ theo Khoản 3 Điều 2 Luật BHXH 2024 quy định cụ thể về đối tượng tham gia BHXH bắt buộc là người sử dụng lao động, trong đó có hộ kinh doanh bao gồm 2 đối tượng mới sẽ tham gia BHXH bắt buộc là chủ hộ kinh doanh và người lao động làm việc cho hộ kinh doanh đó.

Như vậy từ ngày 01/7/2025 hộ kinh doanh bắt buộc tham gia đóng BHXH theo quy định.

2.1 Chủ hộ kinh doanh cá thể có được đóng BHXH bắt buộc không?

Trước ngày 01/7/2025, chủ hộ kinh doanh cá thể không thuộc đối tượng tham gia BHXH bắt buộc theo Luật BHXH 2014 hiện hành. Tuy nhiên, nếu có nhu cầu, chủ hộ kinh doanh cá thể có thể tham gia BHXH tự nguyện để hưởng các quyền lợi BHXH gồm 02 chế độ hưu trí và tử tuất.

Từ ngày 01/7/2025, căn cứ theo Điểm m, Khoản 1 Điều 2 Luật BHXH năm 2024 quy định rõ, chủ hộ kinh doanh của hộ kinh doanh (có đăng ký kinh doanh theo quy định) sẽ thuộc nhóm đối tượng phải tham gia BHXH bắt buộc.

Điều này xuất phát từ mục tiêu mở rộng phạm vi, đối tượng tham gia BHXH của chính phủ, đồng thời đảm bảo quyền lợi an sinh cho đối tượng là chủ hộ kinh doanh. Việc tham gia BHXH bắt buộc cũng sẽ giúp chủ hộ kinh doanh được hưởng tối đa các chế độ BHXH theo quy định, tạo sự công bằng giữa các loại hình lao động tại Việt Nam.

2.2 Người lao động làm việc cho hộ kinh doanh có được đóng BHXH bắt buộc không?

Người lao động làm việc cho hộ kinh doanh được tham gia BHXH bắt buộc theo quy định tại Điểm a Khoản 1 Điều 2 Luật BHXH 2024 nếu người lao động đó:

(1) Làm việc theo hợp đồng lao động không thời hạn.

(2) Làm việc theo hợp đồng lao động có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên.

(3) Làm việc theo hình thức có trả tiền lương/tiền công và có sự quản lý, giám sát, điều hành của một bên.

Như vậy, theo quy định, hộ kinh doanh mà có sử dụng lao động theo hợp đồng sẽ phải đăng ký tham gia BHXH cho người lao động tại cơ quan BHXH theo đúng quy định. Điều này giúp đảm bảo quyền lợi về bảo hiểm xã hội cho người lao động.

Mức đóng BHXH của chủ hộ kinh doanh do Pháp luật quy định

3. Mức đóng bảo hiểm xã hội của hộ kinh doanh năm 2025

Theo quy định của Luật Bảo hiểm xã hội năm 2024, Luật Việc làm năm 2013 và Luật An toàn, vệ sinh lao động năm 2015, hộ kinh doanh có trách nhiệm đóng cho người lao động các khoản tiền sau hàng tháng:

1. Quỹ bảo hiểm xã hội bắt buộc: bao gồm quỹ hưu trí tử tuất và quỹ ốm đau - thai sản.

2. Quỹ bảo hiểm thất nghiệp (BHTN).

3. Quỹ bảo hiểm y tế (BHYT).

4. Quỹ bảo hiểm tai nạn lao động và bệnh nghề nghiệp (BH TNLĐ-BNN).

Hộ kinh doanh sẽ đóng tổng cộng với tỷ lệ 21,5% từ quỹ lương tháng của người lao động tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, bảo hiểm thất nghiệp và bảo hiểm y tế theo quy định tại Quyết định 595/QĐ-BHXH năm 2017 và Nghị định số 58/2020/NĐ-CP.

Tỷ lệ đóng bảo hiểm vào từng quỹ theo quy định như bảng dưới đây:

Đối với chủ hộ kinh doanh được lựa chọn mức tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc nhưng thấp nhất bằng mức tham chiếu đóng BHXH (từ năm 2025 là 2,34 triệu đồng) và cao nhất bằng 20 lần mức tham chiếu tại điểm đóng theo quy định tại Điểm d, Khoản 1, Điều 31, Luật BHXH 2024.

Như vậy từ ngày 01/7/2025, mức đóng BHXH bắt buộc của chủ hộ kinh doanh được tùy chọn trong khoảng sau đây.

• Mức đóng thấp nhất là 2.340.000 đồng/tháng

• Mức đóng cao nhất là 46.800.000 đồng/tháng

3.1 Mức phạt khi hộ kinh doanh không đóng BHXH bắt buộc

Hộ kinh doanh là đơn vị kinh doanh quy mô nhỏ lẻ tại địa phương, nhưng vẫn phải tuân thủ các quy định luật pháp về lao động.

Nếu hộ kinh doanh sử dụng lao động ký hợp đồng mà không kê khai thông tin và không đóng đủ quyền lợi bảo hiểm cho người lao động, hộ kinh doanh đó sẽ bị xử phạt vi phạm hành chính với các mức như sau:

1) Không đóng bảo hiểm cho 01 hoặc một số nhân viên: Hộ kinh doanh bị phạt từ 12% đến 15% tổng số tiền bảo hiểm phải đóng, tối đa không quá 75.000.000 triệu đồng (Điểm c, Khoản 5, Điều 39, Nghị định 12/2022/NĐ-CP).

2) Không đóng bảo hiểm cho toàn bộ nhân viên: Hộ kinh doanh bị phạt từ 18% đến 20% tổng số tiền bảo hiểm phải đóng, tối đa không quá 75.000.000 đồng (Khoản 6, Điều 39, Nghị định 12/2022/NĐ-CP).

Lưu ý:

• Mức phạt trên áp dụng với cá nhân vi phạm, với tổ chức thì mức phạt sẽ gấp 2 lần so với cá nhân.

• Mức phạt cũng áp dụng cho trường hợp chủ hộ kinh doanh không tham gia BHXH bắt buộc.

Chủ hộ kinh doanh phải đăng ký tham gia BHXH bắt buộc theo quy định

4. Hướng dẫn đăng ký bảo hiểm xã hội cho hộ kinh doanh

Hộ kinh doanh phải thực hiện thủ tục đăng ký tham gia bảo hiểm cho người lao động trong vòng 30 ngày kể từ khi ký hợp đồng lao động. Hộ kinh doanh cần tổng hợp và chuẩn bị đầy đủ hồ sơ đăng ký bảo hiểm để nộp cho Cơ quan Bảo hiểm xã hội cấp huyện tại nơi đăng ký cơ sở.

Hồ sơ tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN), gồm các giấy tờ sau:

1) Tờ khai đơn vị tham gia điều chỉnh BHXH, BHYT (Mẫu TK3-TS theo Quyết định 505/QĐ-BHXH).

2) Báo cáo tình hình sử dụng lao động và danh sách tham gia BHXH, BHYT, BHTN (Mẫu D02-LT theo Quyết định 1040/QĐ-BHXH).

4) Bảng kê thông tin theo Mẫu D01-TS.

5) Tờ khai tham gia BHXH, BHYT theo mẫu TK1-TS do cơ quan BHXH ban hành.

6) Nếu người lao động được hưởng quyền lợi BHYT cao hơn: cần bổ sung giấy tờ chứng minh được hưởng quyền lợi BHYT cao hơn (nếu có) (theo Phụ lục 03 theo Quyết định 595/QĐ-BHXH).

7) Đối với người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng: nếu có hợp đồng lao động có thời hạn ở nước ngoài, hợp đồng được gia hạn hoặc ký mới tại nước tiếp nhận lao động, cần đính kèm văn bản chứng minh điều này (theo Điểm 1.7, Khoản 1, Điều 4, Quyết định 595/QĐ-BHXH).

Sau khi chuẩn bị đầy đủ hồ sơ, đại diện của hộ kinh doanh nộp hồ sơ tại cơ quan BHXH địa phương (cấp quận, huyện). Cơ quan BHXH sẽ xử lý và cấp mới sổ BHXH, thẻ BHYT không quá 05 ngày sau khi nhận đủ hồ sơ theo quy định.

Trên đây là những chia sẻ từ Bảo hiểm xã hội điện tử eBH về mức đóng BHXH bắt buộc của hộ kinh doanh năm 2025. Đây là nhóm đối tượng mới được bổ sung thêm vào các nhóm đối tượng tham gia BHXH bắt buộc từ ngày 01/7/2025 điều này sẽ giúp chủ hộ kinh doanh và người lao động làm việc tại đây được hưởng đẩy đủ các quyền lợi BHXH theo quy định.

Mạnh Hùng

- Lần cập nhật gần nhất: 05/5/2025