Luật Bảo hiểm xã hội 2024 đã đưa ra nhiều thay đổi quan trọng liên quan đến mức tham chiếu, đặc biệt trong việc tính toán các khoản trợ cấp bảo hiểm xã hội. Mức tham chiếu đóng vai trò quan trọng trong việc xác định mức hưởng lương hưu, trợ cấp thai sản, trợ cấp tuất, trợ cấp mai táng và nhiều chế độ khác. Dưới đây là những thông tin chi tiết trong việc hưởng các khoản trợ cấp theo mức lương tham chiếu mới.

Trợ cấp BHXH được tính theo mức tham chiếu

1. Khoản trợ cấp lương hưu theo mức tham chiếu mới

Theo quy định tại Khoản 11, Điều 141, Luật Bảo hiểm xã hội 2024, trường hợp người tham gia BHXH đã đóng BHXH bắt buộc từ đủ 20 năm trở lên trước ngày 01/7/2025 (tức là ngày luật này có hiệu lực thi hành) sẽ có mức lương hưu hàng tháng thấp nhất bằng mức tham chiếu, đồng thời thuộc một trong các đối tượng sau:

(1) Người làm việc theo hợp đồng lao động không xác định thời hạn, hợp đồng lao động xác định thời hạn có thời hạn từ đủ 01 tháng trở lên, kể cả trường hợp người lao động và người sử dụng lao động thỏa thuận bằng tên gọi khác nhưng có nội dung thể hiện về việc làm có trả công, tiền lương và sự quản lý, điều hành, giám sát của một bên;

(2) Cán bộ, công chức, viên chức;

(3) Công nhân và viên chức quốc phòng, công nhân công an, người làm công tác khác trong tổ chức cơ yếu;

(4) Sĩ quan, quân nhân chuyên nghiệp quân đội nhân dân; sĩ quan, hạ sĩ quan nghiệp vụ, sĩ quan, hạ sĩ quan chuyên môn kỹ thuật công an nhân dân; người làm công tác cơ yếu hưởng lương như đối với quân nhân;

(5) Hạ sĩ quan, binh sĩ quân đội nhân dân; hạ sĩ quan, chiến sĩ nghĩa vụ công an nhân dân; học viên quân đội, công an, cơ yếu đang theo học được hưởng sinh hoạt phí;

(6) Người lao động đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng quy định tại Luật Người lao động Việt Nam đi làm việc ở nước ngoài theo hợp đồng, trừ trường hợp điều ước quốc tế mà nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam là thành viên có quy định khác;

(7) Người quản lý doanh nghiệp, kiểm soát viên, người đại diện phần vốn nhà nước, người đại diện phần vốn của doanh nghiệp theo quy định của pháp luật; thành viên Hội đồng quản trị, Tổng giám đốc, Giám đốc, thành viên Ban kiểm soát hoặc kiểm soát viên và các chức danh quản lý khác được bầu của hợp tác xã, liên hiệp hợp tác xã theo quy định của Luật Hợp tác xã có hưởng tiền lương;

2. Trợ cấp nghỉ dưỡng sức theo mức tham chiếu mới

Khoản 3, Điều 46, Luật Bảo hiểm xã hội 2024, người tham gia BHXH bắt buộc khi nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khoẻ sau khi bị đau ốm, bệnh tật được hưởng trợ cấp bằng 30% mức tham chiếu/ ngày.

Trợ cấp thai sản một lần bằng 2 lần mức tham chiếu/con

3. Trợ cấp về thai sản, dưỡng sức sau thai sản theo mức tham chiếu mới

3.1 Trợ cấp thai sản một lần theo mức tham chiếu mới

Khoản 4, Điều 58, lao động nữ sinh con (Khoản 1), lao động nữ nhận mang thai hộ (Khoản 2), lao động nữ nhận con nuôi dưới 6 tháng tuổi (Khoản 3), có mức hưởng trợ cấp cho mỗi con bằng 2 lần mức tham chiếu tại tháng sinh/ tháng nhận mang thai hoặc nhận con nuôi.

Theo quy định tại Khoản 1, Điều 59, mức hưởng bằng 100% mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc của 06 tháng gần nhất trước khi nghỉ việc hưởng chế độ thai sản.

Ví dụ: Chị B là lao động nữ tham gia bảo hiểm xã hội (BHXH) bắt buộc và có mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH trong 6 tháng gần nhất là 10 triệu đồng/tháng. Tháng 2/2025, chị B sinh con.

a) Tính trợ cấp thai sản cho một con

Theo Khoản 4, Điều 58, mức trợ cấp cho mỗi con = 2 × mức tham chiếu

⇒ 2 × 2.340.000 = 4.680.000 đồng/con

b) Trợ cấp trong thời gian nghỉ nghỉ chế độ thai sản

Bình quân tiền lương của 6 tháng gần nhất là 10 triệu đồng/tháng.

Mức hưởng = 100% X 10.000.000 = 10.000.000 (đồng).

3.2 Trợ cấp nghỉ dưỡng sức sau thai sản theo mức tham chiếu mới

Khoản 3, Điều 60, Luật BHXH năm 2024, mức hưởng trợ cấp chế độ nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau sinh bằng 30% mức tham chiếu/ ngày.

Ví dụ: Với mức tham chiếu theo quy định bằng với mức lương cơ sở là 2.340.000 đồng.

Ta có mức hưởng cho một ngày nghỉ dưỡng sức, phục hồi sức khỏe sau thai sản bằng 30% X 3.450.000 = 702.000 đ/ngày.

4. Trợ cấp mai táng theo mức tham chiếu mới

Theo Điều 85, Luật BHXH năm 2024, mức hưởng trợ cấp mai táng cho thân nhân người lao động tham gia BHXH bắt buộc bằng 10 lần mức tham chiếu tại tháng mà người đó qua đời. Ví dụ:

• Với mức tham chiếu hiện hành là 2.340.000 đồng.

• Ta có mức trợ cấp mai táng = 10 X 2.340.000 = 23.340.000 đồng.

Trường hợp tham gia BHXH tự nguyện mức hưởng cũng tương tự. Tuy nhiên, để được hưởng trợ cấp mai táng dành cho thân nhân, người tham gia cần có quá trình đóng BHXH từ đủ 60 tháng trở lên (Điều 109, Luật BHXH năm 2024).

5. Khoản trợ cấp tuất theo mức tham chiếu mới

5.1 Khoản trợ cấp tuất hàng tháng theo mức tham chiếu mới

Theo Điều 87, Luật BHXH năm 2024, trợ cấp tuất hằng tháng đối với mỗi thân nhân người lao động tham gia BHXH bắt buộc bằng 50% mức tham chiếu.

Trường hợp thân nhân không có người trực tiếp nuôi dưỡng thì mức trợ cấp tuất hằng tháng bằng 70% mức tham chiếu.

Trường hợp có từ 2 người chết trở lên thì thân nhân được hưởng 2 lần mức trợ cấp trên. Ví dụ:

Trường hợp 1: Anh A tham gia BHXH bắt buộc, không may qua đời. Mẹ của anh A (thân nhân) thuộc diện hưởng trợ cấp tuất hằng tháng.

Mức trợ cấp tuất mẹ anh A nhận được = 50% × 2.340.000 = 1.170.000 đồng/tháng.

Trường hợp 2: Chị B tham gia BHXH bắt buộc, qua đời. Con của chị B là bé C không có người trực tiếp nuôi dưỡng (ví dụ: cả cha và mẹ đều mất hoặc cha không có khả năng nuôi dưỡng).

Mức trợ cấp tuất bé C nhận được = 70% × 2.340.000 = 1.638.000 đồng/tháng.

Trường hợp 3: Có từ 2 người chết trở lên (thân nhân hưởng 2 lần mức trợ cấp). Hai vợ chồng anh D và chị E đều tham gia BHXH bắt buộc, không may qua đời cùng lúc. Con của họ là bé P thuộc diện hưởng trợ cấp tuất hằng tháng.

- Nếu bé P có người trực tiếp nuôi dưỡng = 1.170.000 × 2 = 2.340.000 đồng/tháng.

- Nếu bé P không có người trực tiếp nuôi dưỡng = 1.638.000 × 2 = 3.276.000 đồng/tháng.

5.2 Trợ cấp tuất một lần theo mức tham chiếu mới

Căn cứ Khoản 4, Điều 89, Luật BHXH năm 2024, Mức tham chiếu dùng để tính trợ cấp tuất một lần là mức tham chiếu tại tháng mà đối tượng quy định tại Điểm a, Khoản 1, Điều 88 của Luật này chết.

Cụ thể, theo Điểm a, Khoản 1, Điều 88, các đối tượng sau đây chết hoặc bị Tòa án tuyên bố là đã chết thì thân nhân được xét hưởng trợ cấp tuất một lần là người đang tham gia bảo hiểm xã hội hoặc đang bảo lưu thời gian đóng bảo hiểm xã hội.

Quan hệ giữa mức tham chiếu và mức lương cơ sở

6. Mức tham chiếu và mối liên hệ với mức lương cơ sở

Hiểu rõ mối liên hệ giữa mức tham chiếu và mức lương cơ sở để làm rõ cách thức mức tham chiếu thay thế mức lương cơ sở khi có sự điều chỉnh trong chính sách tiền lương.

6.1 Khái niệm mức tham chiếu

Theo Điều 7, Luật Bảo hiểm xã hội 2024, mức tham chiếu là mức tiền do Chính phủ quy định để làm căn cứ tính mức đóng và mức hưởng của một số chế độ bảo hiểm xã hội. Mức tham chiếu được điều chỉnh dựa trên các yếu tố như chỉ số giá tiêu dùng, tăng trưởng kinh tế, và khả năng cân đối của ngân sách nhà nước cũng như quỹ BHXH.

6.2 Mối liên hệ giữa mức tham chiếu và mức lương cơ sở

Theo Khoản 13 và Khoản 14, Điều 141, Luật Bảo hiểm xã hội 2024:

“Khi mức lương cơ sở chưa bị bãi bỏ, mức tham chiếu sẽ bằng mức lương cơ sở. Khi mức lương cơ sở bị bãi bỏ, mức tham chiếu được xác định sao cho không thấp hơn mức lương cơ sở trước đó.”

Điều này có nghĩa là mức tham chiếu được thiết lập nhằm thay thế mức lương cơ sở trong việc tính toán các chế độ bảo hiểm xã hội. Việc duy trì mức tham chiếu không thấp hơn mức lương cơ sở nhằm đảm bảo quyền lợi của người lao động khi hệ thống tiền lương thay đổi.

Trên đây là những chia sẻ từ BHXH điện tử eBH về mức tham chiếu mới trong việc tính toán các khoản trợ cấp bảo hiểm xã hội. Việc chuyển đổi từ mức lương cơ sở sang mức tham chiếu giúp hệ thống bảo hiểm phù hợp hơn với tình hình kinh tế và khả năng tài chính của quỹ BHXH. Điều này không chỉ đảm bảo quyền lợi cho người tham gia mà còn góp phần duy trì sự ổn định và bền vững của hệ thống an sinh xã hội trong dài hạn.

Dương Nguyễn