Tranh chấp lao động xảy ra khi có sự bất đồng, mâu thuẫn về quyền và lợi ích giữa cá nhân hoặc tập thể người lao động và người sử dụng lao động. Vậy trong những trường hợp có tranh chấp, cách xử lý như thế nào sẽ đem lại lợi ích cho đôi bên, hạn chế thiệt hại không đáng có?

Tranh chấp lao động là tranh chấp về quyền và nghĩa vụ của 2 bên

1. Tranh chấp lao động là gì?

Tranh chấp lao động là những tranh chấp về quyền và lợi ích phát sinh trong quan hệ lao động giữa người lao động, tập thể lao động với người sử dụng lao động. Tranh chấp có thể phát sinh trong quá trình xác lập, thực hiện hoặc chấm dứt hợp đồng lao động, thỏa ước lao động hoặc nội quy nội bộ của doanh nghiệp.

Theo Khoản 1, Điều 79, Bộ luật Lao động 2019, tranh chấp lao động được phân loại thành tranh chấp lao động cá nhân và tranh chấp lao động tập thể.

1) Tranh chấp lao động cá nhân: là tranh chấp phát sinh giữa một người lao động hoặc một nhóm người lao động với người sử dụng lao động về quyền và lợi ích phát sinh từ quan hệ lao động giữa họ.

2) Tranh chấp lao động tập thể: là tranh chấp phát sinh giữa một hoặc nhiều tổ chức đại diện người lao động với người sử dụng lao động hoặc giữa các tổ chức đại diện người lao động với nhau về quyền và lợi ích phát sinh từ quan hệ lao động hoặc quan hệ của các tổ chức đại diện người lao động.

Tranh chấp lao động có thể xảy ra giữa các nhóm sau:

- Giữa lao động với người sử dụng lao động.

- Giữa người lao động với doanh nghiệp, tổ chức đưa người lao động đi làm việc tại nước ngoài.

- Giữa người lao động thuê lại với người sử dụng lao động thuê lại.

Tranh chấp lao động có thể gây ra những hậu quả nghiêm trọng, ảnh hưởng đến quyền và lợi ích của các bên tranh chấp, hoạt động của doanh nghiệp và sự ổn định xã hội.

Nguyên tắc trong giải quyết tranh chấp lao động

2. Hướng dẫn xử lý các tình huống tranh chấp lao động

Dù có nhiều tình huống tranh chấp lao động có thể xảy ra, các bên liên quan vẫn cần giải quyết tranh chấp tuân theo các nguyên tắc và phương thức được quy định tại Bộ luật Lao động năm 2019.

1) Nguyên tắc giải quyết tranh chấp lao động. Theo Điều 180, Bộ luật Lao động 2019, Việc giải quyết các tranh chấp lao động phải tuân theo các nguyên tắc sau:

- Nguyên tắc công bằng, công khai, khách quan, kịp thời, đúng pháp luật.

- Nguyên tắc bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của các bên tranh chấp.

- Nguyên tắc tôn trọng quyền tự nguyện thỏa thuận của các bên tranh chấp.

- Bên trung gian tham gia tiến hành giải quyết tranh chấp theo yêu cầu phải được sự đồng ý giữa các bên tranh chấp.

2) Phương thức giải quyết tranh chấp. Để giải quyết tranh chấp lao động, bạn có thể sử dụng một trong các phương thức sau đây:

- Thương lượng trực tiếp giữa các bên tranh chấp lao động để tìm ra giải pháp hài hòa lợi ích của cả hai bên;

- Hòa giải là phương thức mà các bên tranh chấp tự thỏa thuận với nhau dưới sự hướng dẫn và hỗ trợ cơ sở bởi hòa giải viên lao động là người có năng lực, kinh nghiệm và uy tín trong lĩnh vực lao động, được cơ quan chuyên môn về lao động chỉ định;

- Trọng tài lao động là phương thức giải quyết tranh chấp mà các bên tranh chấp tự thỏa thuận chọn Hội đồng trọng tài lao động là cơ quan giải quyết tranh chấp lao động độc lập, công bằng, nhanh chóng và hiệu quả, được thành lập theo quy định của pháp luật. Quyết định của Hội đồng trọng tài lao động có hiệu lực thi hành như bản án của Tòa án nhân dân.

- Kiện tụng tại Tòa án nhân dân. Khi các bên không thể tự giải quyết tranh chấp lao động được thì đưa lên Toà án nhân dân để giải quyết.  Đây là cơ quan giải quyết tranh chấp lao động cuối cùng, có thẩm quyền xét xử các tranh chấp lao động theo quy định của pháp luật.

Các bên tranh chấp có thể lựa chọn phương thức giải quyết tranh chấp lao động phù hợp với tình hình và trường hợp cụ thể, tùy thuộc vào tính chất, quy mô và mức độ nghiêm trọng của tranh chấp nhưng cần đảm bảo nguyên tắc giải quyết tranh chấp để đôi bên cùng có lợi.

2.1 Các lưu ý để giải quyết tranh chấp lao động hiệu quả

Để giải quyết tranh chấp lao động để đôi bên cùng có lợi, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên tranh chấp, các cơ quan giải quyết tranh chấp lao động và các cơ quan chức năng khác. Một số giải pháp cụ thể như sau:

1) Tăng cường công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật lao động. Tuyên truyền, phổ biến pháp luật lao động giúp các bên tranh chấp hiểu rõ quyền và nghĩa vụ của mình, từ đó có thể tự giải quyết tranh chấp một cách hiệu quả.

2) Tạo điều kiện cho các bên tranh chấp tự giải quyết tranh chấp. Khi các bên tranh chấp tự giải quyết tranh chấp, họ sẽ có tiếng nói và quyền lợi của mình được tôn trọng hơn. Do đó, cần tạo điều kiện cho các bên tranh chấp tự giải quyết tranh chấp, ví dụ như hỗ trợ về kinh phí, pháp lý,...

3) Nâng cao năng lực của các cơ quan giải quyết tranh chấp lao động. Các cơ quan giải quyết tranh chấp lao động cần được đào tạo, bồi dưỡng nâng cao năng lực chuyên môn, nghiệp vụ để giải quyết tranh chấp lao động một cách công bằng, khách quan, đúng pháp luật.

Ngoài ra, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa các bên tranh chấp, các cơ quan giải quyết tranh chấp lao động và các cơ quan chức năng khác để giải quyết tranh chấp lao động một cách nhanh chóng, hiệu quả, đảm bảo quyền và lợi ích.

Những cá nhân, tổ chức trung gian giải quyết tranh chấp lao động

3. Ai có thẩm quyền giải quyết tranh chấp lao động?

Dựa theo quy định của Điều 181, Bộ Luật Lao động năm 2019, các cơ quan và tổ chức liên quan trong quá trình giải quyết tranh chấp lao động chịu trách nhiệm như sau:

(1) Cơ quan quản lý nhà nước về lao động phải hợp tác chặt chẽ với tổ chức đại diện người lao động và tổ chức đại diện người sử dụng lao động. Nhiệm vụ của họ là hướng dẫn, hỗ trợ, và giúp đỡ các bên liên quan trong quá trình giải quyết tranh chấp lao động.

(2) Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội có trách nhiệm tổ chức tập huấn và nâng cao chuyên môn cho hòa giải viên lao động, cũng như trọng tài viên lao động để họ có khả năng giải quyết tranh chấp lao động hiệu quả.

(3) Các cơ quan chuyên môn về lao động thuộc Ủy ban nhân dân, khi có yêu cầu, là tổ chức tiếp nhận yêu cầu giải quyết tranh chấp lao động. Nhiệm vụ của họ bao gồm việc phân loại, hướng dẫn, hỗ trợ và giúp đỡ các bên liên quan trong quá trình giải quyết tranh chấp lao động.

Trong khoảng thời gian 05 ngày làm việc, cơ quan tiếp nhận yêu cầu giải quyết tranh chấp lao động chịu trách nhiệm chuyển hồ sơ đến hòa giải viên lao động nếu trường hợp yêu cầu hòa giải, hoặc chuyển đến Hội đồng trọng tài nếu yêu cầu giải quyết bằng hình thức trọng tài, hoặc hướng dẫn gửi đến Tòa án để giải quyết nếu cần thiết.

Trên đây là tổng hợp những quy định và phương pháp xử lý tình trạng tranh chấp lao động từ Bảo hiểm xã hội điện tử eBH. Những xung đột, tranh chấp trong mối quan hệ lao động là điều khó có thể tránh, tuy nhiên việc lựa chọn hướng xử lý phù hợp sẽ mang lại nhiều lợi ích cho cả 2 bên.

Mạnh Hùng - EBH